Başlık: | Ek: Tarım |
Kod: | A-07-SCRL-B-FA |
Versiyon: | 1.4 |
Şunlar için geçerlidir: | Arazi Sertifika Sahipleri |
Uygulanabilirlik: | Bağlayıcı içerik |
Yürürlüğe girme tarihi: | 1 Mart 2026 |
Geçerlilik bitiş tarihi: | İkinci bir bildirime kadar |
Yayınlanma tarihi: | 8 Eylül 2025 |
Bağlantılı olduğu dokümanlar | A-1-S-B-F-V1.4 Rainforest Alliance Sürdürülebilir Tarım Standardı. A-33-R-B-FA-V1.0 Rainforest Alliance Rejeneratif Tarım Standardı. |
Yerini aldığı dokümanlar: |
Bu doküman neyle ilgili?
Bu ek, Rainforest Alliance standartlarında yer alan tarımla ilgili gereklilikler için ek bağlayıcı içerik içerir.
Dokümanın içerdikleri:
Yasaklı Pestisitler Listesi, Kullanımdan Kaldırılmış Pestisitler Listesi ve Risk Hafifletme Listesi dahil olmak üzere tarımsal kimyasal yönetimi ile ilgili temel gerekliliklere ilişkin ek bilgiler.
Sürdürülebilir Tarım Standardı için pestisitlerle çalışan işçilerin sağlığı ve güvenliği hakkında ek bilgiler.
Rejeneratif Tarım Standardı için tarım uygulamaları hakkında ek bilgiler.
Bu doküman ne zaman ve nasıl kullanılır?
Bu doküman, Sertifika Sahiplerine ve Sertifikasyon Kuruluşlarına gereklilikler ve bunların uygulanması hakkında ek ayrıntılar sağlar. Doküman üç bölüme ayrılmıştır:
Arazi standartlarından gelen temel gereklilikler.
Sürdürülebilir Tarım Standardı Gereklilikleri.
Rejeneratif Tarım Standardı Gereklilikleri.
Temel gereklilikler tüm Arazi standartları için geçerlidir. Sürdürülebilir Tarım Standardı ve Rejeneratif Tarım Standardı bölümlerindeki gereklilikler, ilgili standart için geçerli olan özel ve/veya sürekli geliştirme gerekliliklerini içerir.
v1.3'ten v1.4'e güncellemedeki değişiklikler
Bölüm | Ne değişti |
Süreç boyunca | Sürdürülebilir Tarım Standardı ve Rejeneratif Tarım Standardından ortak temel gereklilikler ve özel gereklilikler için kapsayıcı bölümlerin eklenmesi. |
Doküman Boyunca | Açıklık sağlamak amacıyla metnin yeniden oluşturulması. |
Temel gereklilikler | Tarımsal kimyasal yönetimi temel gerekliliklerinin yeniden düzenlenmesi ve açıklık sağlamak amacıyla metnin değiştirilmesi. |
1.1 Yasaklı Pestisitler Listesi | Rotterdam ve Stockholm sözleşmelerine göre Risk Hafifletme listesinden etken maddelerin eklenmesi. |
2.1 Risk hafifletme pestisitleri listesi | Yasaklı Pestisitler Listesi'ne eklenen etken maddelerin kaldırılması. |
3. İstisnai kullanım Prosedürleri | Rejeneratif Tarım Standardı kapsamında sertifikalandırılmış CH'ler tarafından istisna talepleri için eklenen koşullar. |
Sürdürülebilir Tarım Standardı Gereklilikleri | Özel gereklilik 5.6.13'ün bu bölüme taşınması. |
Rejeneratif Tarım Standardı | Yeni Rejeneratif Tarım Standardının özel ve sürekli geliştirme gerekliliklerine ilişkin ek bilgilerin dahil edilmesi. |
Arazi standartları için temel gereklilikler
Bu bölüm, Rainforest Alliance Sürdürülebilir Tarım Standardı (SAS) ve Rejeneratif Tarım Standardı (RAS) temel gerekliliklerinin uygulanmasına ilişkin daha ayrıntılı bilgiler sağlar.
1. Yasaklı ve Geçerliliğini Yitirmiş Pestisitlerin Kullanılmaması
Sertifikalı arazilerin Yasaklı ve Geçerliliğini Yitirmiş pestisitleri kullanması kesinlikle yasaktır. Bu maddeler ya insan sağlığı ve çevre için önemli riskler oluşturan Yüksek Düzeyde Tehlikeli Pestisitler (HHP'ler) olarak sınıflandırılmıştır ya da artık resmi olarak kayıtlı değildir, üretilmemektedir veya büyük ölçüde yasaklanmıştır.
1.1 Gereklilik 4.6.1 ile bağlantılı Yasaklı Pestisitler Listesi
Rainforest Alliance Standartları'nın Yasaklı Pestisitler Listesi, FAO/WHO Yüksek Tehlikeli Pestisitler Kılavuzuna dayanmaktadır[1]. Bu kılavuz ilkelerde, sekiz kriterin ardından Yüksek Düzeyde Tehlikeli Pestisitlerin (HHP'ler) tanımı yer alır. Rainforest Alliance Yasaklı Pestisitler Listesi'nde bu kriterlerin her birine atıfta bulunan sekiz sütun vardır.
WHO Kategorisi 1A insan sağlığı için Aşırı derecede tehlikeli veya 1B insan sağlığı için Yüksek düzeyde tehlikeli - tabloda Akut toksik etki olarak belirtilmiştir.
Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesi konusunda Küresel Uyumlaştırılmış Sistem (GHS), Karsinojen olduğu bilinen veya tahmin edilen maddeler (1A ve 1B Kategorileri) - tabloda, karsinojen maddeler sütununda Kronik toksik etki olarak belirtilmiştir.
Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesi konusunda Küresel Uyumlaştırılmış Sistem (GHS), Mutajen olduğu bilinen veya tahmin edilen maddeler (1A ve 1B Kategorileri) - tabloda, mutajen maddeler sütununda Kronik toksik etki olarak belirtilmiştir.
Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesi konusunda Küresel Uyumlaştırılmış Sistem (GHS), Üreme üzerinde toksik etkisi bilinen veya tahmin edilen maddeler (1A ve 1B Kategorileri) - tabloda, üreme üzerinde toksik etkisi olan maddeler sütununda Kronik toksik etki olarak belirtilmiştir.
Montreal Protokolü, Ozon tabakasını incelten maddeler - tabloda Uluslararası Konvansiyon olarak belirtilmiştir, M harfi.
Rotterdam Konvansiyonu (Konvansiyonun Ek III'ünde yer aldığı ve PIC prosedürüne tabi olduğu şekilde) - tabloda Uluslararası Konvansiyon olarak belirtilmiştir, R harfi.
Stockholm Konvansiyonu, Kalıcı Organik Kirleticiler (KOK'lar) - tabloda Uluslararası Konvansiyon olarak belirtilmiştir, S harfi.
Ciddi etkiler, pestisitin etken maddeleri ve formülasyonları, Rainforest Alliance tarafından yorumlandığı şekliyle, insan sağlığı veya çevre üzerinde ciddi veya geri döndürülemez olumsuz etkilerin yüksek oranda mevcut olduğunu göstermiştir - tabloda Ciddi Etkiler olarak belirtilmiştir.
Rainforest Alliance'ın teknik uzmanları, Rainforest Alliance Yasaklı Pestisitler Listesini düzenli olarak gözden geçirecektir. Montreal Protokolü, Rotterdam Konvansiyonu, Stockholm Konvansiyonu, WHO (Ia veya Ib Sınıfı) veya GHS'nin (Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesi konusunda Küresel Uyumlaştırılmış Sistem) (karsinojenisite 1A/1B, mutajenisite 1A/1B, üreme üzerinde toksik etki 1A/1B) ilgili referans listelerine eklenen pestisitler bu listenin gözden geçirilmiş bir versiyonuna dahil edilecektir. İnsan sağlığına veya çevreye yüksek oranda ciddi veya geri dönülemez zarar veren maddelere ilişkin yeni kanıtların da dahil edilmesi değerlendirmeye alınacaktır. Üreticilerin alternatifler bulmalarına destek olmak adına yeni eklenen maddeler için aşamalı bir sona erdirme süresi tanımlanacaktır.
Üreticiler, bunu dikkate almaya, mümkünse alternatif yöntemler kullanmaya ve bu konvansiyonlar altında listelenmesinin gerçekleşebileceği düşüncesiyle bu pestisitlerin kullanımını aşamalı olarak sona erdirmeye teşvik edilir.
Kullanılan başlıca kısaltmalar: A: Akarisit, Ad: Adjuvant, Fun: Fungusit, Fum: Fumigant, H: Herbisit, I: İnsektisit, N: Nematisit, R: Rodentisit, Odun Kor.: Odun koruma
No. | YASAKLI PESTİSİTLER | CAS numarası | Başlıca kullanımı | Akut toksik etki | Kronik toksisite | Uluslararası konvansiyonlar | Ciddi etkiler | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Karsinojen | Mutajen | Üreme üzerinde toksik etki | |||||||
1. | Abamectin | 71751-41-2 | I | 1B | |||||
2. | Acetochlor | 34256-82-1 | A, I, N | ✓ | |||||
3. | Acrolein | 107-02-8 | H | 1B | |||||
4. | Alachlor | 15972-60-8 | H | R | |||||
5. | Aldicarb | 116-06-3 | I, A | 1A | R | ||||
6. | Alpha chlorohydrin | 96-24-2 | R | 1B | |||||
7. | Alpha-BHC; alpha-HCH | 319-84-6 | I, A | S | |||||
8. | Aluminum phosphide | 20859-73-8 | Fum | ✓ | |||||
9. | Amitrole | 61-82-5 | H | ✓ | |||||
10. | Anthracene oil | 90640-80-5 | Çoklu | ✓ | |||||
11. | Arsenic ve bileşikleri | birden çok | Çoklu | 1B (a) | ✓ | ||||
12. | Atrazine | 1912-24-9 | H | ✓ | |||||
13. | Azafenidin | 68049-83-2 | H | ✓ | |||||
14. | Azinphos-ethyl | 2642-71-9 | I, A | 1B | |||||
15. | Azinphos-methyl | 86-50-0 | I, A | 1B | R | ||||
16. | Benomyl | 17804-35-2 | Fun | ✓ | ✓ | ||||
17. | Beta-cyfluthrin; Cyfluthrin | 68359-37-5 | I, A | 1B | |||||
18. | Beta-HCH; beta-BCH | 319-85-7 | I, A | S | |||||
19. | Blasticidin-S | 2079-00-7 | Fun | 1B | |||||
20. | Borax; Borate tuzları* | birden çok | I, A | ✓ | |||||
21. | Boric acid | 10043-35-3 | I, A | ✓ | |||||
22. | Brodifacoum | 56073-10-0 | R | 1A | ✓ | ||||
23. | Bromadiolone | 28772-56-7 | R | 1A | ✓ | ||||
24. | Bromethalin | 63333-35-7 | R | 1A | |||||
25. | Bromophos-ethyl | 4824-78-6 | I | 1B | |||||
26. | Bromoxynil[2] | 1689-84-5 | H | ✓ | |||||
27. | Bromoxynil butyrate | 3861-41-4 | H | ✓ | |||||
28. | Bromoxynil heptanoate | 56634-95-8 | H | ✓ | |||||
29. | Bromoxynil octanoate | 1689-99-2 | H | ✓ | |||||
30. | Butocarboxim | 34681-10-2 | I, A | 1B | |||||
31. | Butoxycarboxim | 34681-23-7 | I, A | 1B | |||||
32. | Cadusafos | 95465-99-9 | N, I, A | 1B | |||||
33. | Calcium cyanide | 592-01-8 | R | 1A | |||||
34. | Captafol | 2425-06-1 | Fun | 1A | ✓ | R | |||
35. | Carbendazim | 10605-21-7 | Fun | ✓ | ✓ | ||||
36. | Carbetamide | 16118-49-3 | H | ✓ | |||||
37. | Carbofuran | 1563-66-2 | I, A | 1B | R | ||||
38. | Carbosulfan | 55285-14-8 | I, A | 1B | R | ||||
39. | Chlordane | 12789-03-6 | I, A | R, S | |||||
40. | Chlorethoxyphos | 54593-83-8 | I, A | 1A | |||||
41. | Chlorfenvinphos | 470-90-6 | I, A | 1B | |||||
42. | Chlormephos | 24934-91-6 | I, A | 1A | |||||
43. | Chlorophacinone | 3691-35-8 | R | 1A | ✓ | ||||
44. | Chlorothalonil | 1897-45-6 | Fun | ✓ | |||||
45. | Chlortoluron | 15545-48-9 | H | ✓ | |||||
46. | Chlorpyrifos | 2921-88-2 | I, A | ✓ | |||||
47. | Chlorpyrifos-methyl | 5598-13-0 | I, A | ✓ | |||||
48. | Clothianidin | 210880-92-5 | I, A | ✓ | |||||
49. | Coumaphos | 56-72-4 | I, A | 1B | |||||
50. | Coumatetralyl | 5836-29-3 | R | 1B | ✓ | ||||
51. | Creosote | 8001-58-9 | Odun Kor. | ✓ | |||||
52. | Cyproconazole | 94361-06-5 | Fun | ✓ | |||||
53. | DDT | 50-29-3 | I, A | R, S | |||||
54. | Demeton-S-methyl | 919-86-8 | I, A | 1B | |||||
55. | Dichlorvos; DDVP | 62-73-7 | I, A | 1B | |||||
56. | Dicofol | 115-32-2 | I, A | S | |||||
57. | Dicrotophos | 141-66-2 | I, A | 1B | |||||
58. | Difenacoum | 56073-07-5 | R | 1A | ✓ | ||||
59. | Difethialone | 104653-34-1 | R | 1A | ✓ | ||||
60. | Dimethomorph[3] | 110488-70-5 | Fun | ✓ | |||||
61. | Dimoxystrobin | 149961-52-4 | Fun | ✓ | |||||
62. | Dinocap | 39300-45-3 | Fun | ✓ | |||||
63. | Dinoterb | 1420-07-1 | H | 1B | ✓ | ||||
64. | Diphacinone | 82-66-6 | R | 1A | |||||
65. | Disulfoton | 298-04-4 | I, A | 1A | |||||
66. | DNOC ve tuzları | birden çok | Fun | 1B | R | ||||
67. | Tozlanabilir toz formülü. aşağıdakilerin bir kombinasyonunu içerir: benomyl ≥ %7, carbofuran ≥ %10, thiram ≥ %15. | birden çok | I, A | R | |||||
68. | E-Phosphamidon | 297-99-4 | I, A | 1A | R | ||||
69. | Edifenphos | 17109-49-8 | I, A | 1B | |||||
70. | Endosulfan; alpha-Endosulfann; beta Endosulfan* | 115-29-7; 959-98-8; 33213-65-9 | I, A | R, S | |||||
71. | Epichlorohydrin | 106-89-8 | I, A | ✓ | |||||
72. | EPN 300 | 2104-64-5 | I, A | 1A | |||||
73. | Epoxiconazole | 133855-98-8 | Fun | ✓ | |||||
74. | Ethiofencarb | 29973-13-5 | I, A | 1B | |||||
75. | Ethoprophos; Ethoprop | 13194-48-4 | N, I, A | 1A | |||||
76. | Ethylene dibromide; 1,2-dibromethane | 106-93-4 | Fum | ✓ | R | ||||
77. | Ethylene dichloride; 1,2-dichloroethane | 107-06-2 | Fum | ✓ | R | ||||
78. | Ethylene oxide | 75-21-8 | Fum | ✓ | ✓ | R | |||
79. | Ethylene thiourea | 96-45-7 | Diğer | ✓ | |||||
80. | Famphur | 52-85-7 | I, A | 1B | |||||
81. | Fenamiphos | 22224-92-6 | N, I, A | 1B | |||||
82. | Fenthion | 55-38-9 | I, A | 1B | R | ||||
83. | Fenchlorazole-ethyl | 103112-35-2 | H | ✓ | |||||
84. | Fentin Acetate | 900-95-8 | Fun | ✓ | |||||
85. | Fentin Hydroxide | 76-87-9 | Fun | ✓ | |||||
86. | Fipronil | 120068-37-3 | I, A | ✓ | |||||
87. | Flocoumafen | 90035-08-8 | R | 1A | ✓ | ||||
88. | Fluazifop-butyl | 69806-50-4 | H | ✓ | |||||
89. | Flucythrinate | 70124-77-5 | I, A | 1B | |||||
90. | Fluoroacetamide | 640-19-7 | I, A | 1B | R | ||||
91. | Flusilazole | 85509-19-9 | Fun | ✓ | |||||
92. | Formetanate | 22259-30-9 | I, A | 1B | |||||
93. | Furathiocarb | 65907-30-4 | I, A | 1B | |||||
94. | Glufosinate-ammonium tuzları ve izomerleri | Birden çok | H | ✓ | |||||
95. | Heptenophos | 23560-59-0 | I, A | 1B | |||||
96. | Hexachlorobenzene | 118-74-1 | Fun | 1A | ✓ | R, S | |||
97. | Hexachlorocyclohexane; BHC karışık izomerler | 608-73-1 | I, A | R | |||||
98. | Hydrogen cyanide | 74-90-8 | Fum | 1A | |||||
99. | Imidacloprid | 138261-41-3 | I, A | ✓ | |||||
100. | Iprodione | 36734-19-7 | Fun | ✓ | |||||
101. | Isoxathion | 18854-01-8 | I, A | 1B | |||||
102. | Lindane | 58-89-9 | I, A | R,S | |||||
103. | Linuron | 330-55-2 | H | ✓ | |||||
104. | Magnesium phosphide | 12057-74-8 | Fum | ✓ | |||||
105. | Mancozeb[4] | 8018-01-7 | Fun | ✓ | |||||
106. | Mecarbam | 2595-54-2 | I, A | 1B | |||||
107. | Mercury ve bileşikleri | birden çok | Fun | R | |||||
108. | Methamidophos | 10265-92-6 | I, A | 1B | R | ||||
109. | Methidathion | 950-37-8 | I, A | 1B | |||||
110. | Methoxychlor | 72-43-5 | I | 1B | S | ||||
111. | Methiocarb | 2032-65-7 | I, A | 1B | |||||
112. | Methomyl | 16752-77-5 | I, A | 1B | |||||
113. | Methyl bromide | 74-83-9 | Fum | E | |||||
114. | Mevinphos | 7786-34-7 | I, A | 1A | |||||
115. | Molinate | 2212-67-1 | H | ✓ | |||||
116. | Monocrotophos | 6923-22-4 | I, A | 1B | R | ||||
117. | Nicotine | 54-11-5 | I, A | 1B | |||||
118. | Nitrobenzene | 98-95-3 | I, A | ✓ | |||||
119. | Omethoate | 1113-02-6 | I, A | 1B | |||||
120. | Oxamyl | 23135-22-0 | N, I, A | 1A | |||||
121. | Oxydemeton-methyl | 301-12-2 | I, A | 1B | |||||
122. | DMSO içeriği > %3 olan parafin yağları | birden çok | Adj, A, Fun | ✓ | |||||
123. | Paraquat | 4685-14-7 | H | ✓ | |||||
124. | Paraquat dichloride | 1910-42-5 | H | ✓ | |||||
125. | Parathion | 56-38-2 | I, A | 1A | R | ||||
126. | Parathion-methyl | 298-00-0 | I, A | 1A | R | ||||
127. | PCP; Pentachlorphenol ve tuzları | 87-86-5 | Odun Kor. | 1B | R, S | ||||
128. | Phorate | 298-02-2 | I, A | 1A | R | ||||
129. | Phosphamidon | 13171-21-6 | I, A | 1A | R | ||||
130. | Phosphine | 7803-51-2 | Fum | ✓ | |||||
131. | Profoxydim | 139001-49-3 | H | ✓ | |||||
132. | Propetamphos | 31218-83-4 | I, A | 1B | |||||
133. | Propiconazole | 60207-90-1 | Fun | ✓ | |||||
134. | Propylene oxide, Oxirane | 75-56-9 | Fum | ✓ | ✓ | ||||
135. | Quizalofop-p-tefuryl | 119738-06-6 | H | ✓ | |||||
136. | Silafluofen | 105024-66-6 | I, A | ✓ | |||||
137. | Sodium cyanide | 143-33-9 | R | 1B | |||||
138. | Sodium fluoracetate (1080) | 62-74-8 | R | 1A | |||||
139. | Spirodiclofen | 148477-71-8 | I, A | ✓ | |||||
140. | Strychnine | 57-24-9 | R | 1B | |||||
141. | Sulfluramid | 4151-50-2 | I, A | R, S | |||||
142. | Sulfotep | 3689-24-5 | I, A | 1A | |||||
143. | Tebupirimifos | 96182-53-5 | I, A | 1A | |||||
144. | Tefluthrin | 79538-32-2 | I, A | 1B | |||||
145. | Tepraloxydim | 149979-41-9 | H | ✓ | |||||
146. | Terbufos | 13071-79-9 | N, I, A | 1A | |||||
147. | Thallium sulfate | 7446-18-6 | R | 1B | |||||
148. | Thiacloprid[5] | 111988-49-9 | I, A | ✓ | |||||
149. | Thiamethoxam | 153719-23-4 | I, A | ✓ | |||||
150. | Thiofanox | 39196-18-4 | I, A | 1B | |||||
151. | Thiometon | 640-15-3 | I, A | 1B | |||||
152. | Thiourea | 62-56-6 | Çoklu | ✓ | |||||
153. | Triadimenol | 55219-65-3 | Fun | ✓ | |||||
154. | Triazophos | 24017-47-8 | I, A | 1B | |||||
155. | Tributyltin bileşikleri | birden çok | Fun | R | |||||
156. | Trichlorfon; Metrifonato | 52-68-6 | I, A | R | |||||
157. | Tridemorph | 81412-43-3 | Fun | ✓ | |||||
158. | Triflumizole | 68694-11-1 | Fun | ✓ | |||||
159. | Vamidothion | 2275-23-2 | I, A | 1B | |||||
160. | Vinclozolin | 50471-44-8 | Fu | ✓ | |||||
161. | Warfarin | 81-81-2 | R | 1B | ✓ | ||||
162. | Z-Phosphamidon | 23783-98-4 | I, A | 1A | R | ||||
163. | Zinc phosphide | 1314-84-7 | R | 1B |
(a): bu gruptaki bazı etken maddeler WHO 1a ya da WHO 1b olarak sınıflandırılır
1.2 Gereklilik 4.6.1 ile bağlantılı Geçerliliğini Yitirmiş Pestisitler Listesi
Aşağıdaki tablo, Rainforest Alliance Standartlarının Geçerliliğini Yitirmiş Pestisitler Listesini içermektedir. Bu etken maddeler artık resmi olarak tescil edilmemekte, üretilmemekte veya büyük ölçüde yasaklanmış durumdadır. Bu pestisitler, Rainforest Alliance sertifikalı üreticilerin faaliyet gösterdiği ülkelerde hala mevcut olabileceği için listelenmiştir.
No. | GEÇERLİLİĞİNİ YİTİRMİŞ PESTİSİTLER | CAS numarası |
---|---|---|
1. | 2,3,4,5-Bistetrahydro-2- furaldehyde | 126-15-8 |
2. | 2,4,5-T | 93-76-5 |
3. | 2,4,5-TCP, potassium tuzu | 35471-43-3 |
4. | Aldrin | 309-00-2 |
5. | Binapacryl | 485-31-4 |
6. | Chloranil | 118-75-2 |
7. | Chlordecone (kepone) | 143-50-0 |
8. | Chlordimeform | 6164-98-3 |
9. | Chlorobenzilate | 510-15-6 |
10. | DBCP | 96-12-8 |
11. | Dieldrin | 60-57-1 |
12. | Dinoseb ve tuzları ve esterleri | 88-85-7 |
13. | Endrin | 72-20-8 |
14. | Heptachlor | 76-44-8 |
15. | Leptophos | 21609-90-5 |
16. | Mirex | 2385-85-5 |
17. | Nitrofen | 1836-75-5 |
18. | Octamethylpyrophosp horamide (OMPA) | 152-16-9 |
19. | Propham | 122-42-9 |
20. | Safrole | 94-59-7 |
21. | Silvex | 93-72-1 |
22. | Strobane | 8001-50-1 |
23. | TDE | 72-54-8 |
24. | Toxaphene (Camphechlor) | 8001-35-2 |
2. Risk Hafifletme Pestisitlerinin Yönetimi
Risk Hafifletme pestisitleri'nin kullanımı caydırılmaktadır ve üreticiler, insan sağlığı ve çevre bakımından önemli riskler taşıdığı bilinen bu pestisitlerin kullanımından kaçınmaya çalışmalıdır. Bu maddeler yalnızca bir EZY stratejisi bağlamında ve yalnızca insanları ve çevreyi korumaya yönelik, ilgili risk hafifletme önlemleri eksiksiz olarak uygulandığında kullanılmalıdır.
2.1 Gereklilik 4.6.2 ile bağlantılı Risk Hafifletme Pestisitleri Listesi
Rainforest Alliance Standartlarının Risk Hafifletme listesi, Oregon State Üniversitesi Entegre Bitki Koruma Merkezi'nin bilimsel risk değerlendirme aracı ipmPRiME ve bu aracın en son sonuçlarına dayanmaktadır[6]. Bu maddelerin kullanımına yalnızca bir EZY stratejisi bağlamında ve aşağıdaki tabloda belirtilen ilgili risk hafifletme önlemleri eksiksiz olarak uygulandığında izin verilir.
Kullanılan Başlıca Kısaltmalar: A: Akarisit, Ad: Adjuvant, Fun: Fungusit, Fum: Fumigant, H: Herbisit, I: İnsektisit, N: Nematisit, R: Rodentisit, Odun Kor.: Odun koruma
No. | RİSK HAFİFLETME PESTİSİTLERİ | CAS numarası | Başlıca Kullanımı | Daha yüksek seviye KKE | Sucul Risk | Yaban hayatı Risk | Tozlayıcı Riski | Maruziyet Riski |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1. | 1,3-Dichloropropene | 542-75-6 | Fum | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
2. | 2,4-D, 2-Ethylhexyl ester | 1928-43-4 | H | ✓ | ✓ | |||
3. | 2,4-D, isooctyl ester | 53404-37-8 | H | ✓ | ✓ | |||
4. | Acephate | 30560-19-1 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
5. | Acequinocyl | 57960-19-7 | I, A | ✓ | ||||
6. | Acetamiprid | 135410-20-7 | I, A | ✓ | ||||
7. | Acifluorfen, sodium tuzu | 62476-59-9 | H | ✓ | ✓ | |||
8. | Amitraz | 33089-61-1 | I, A | ✓ | ✓ | |||
9. | Anilazine | 101-05-3 | Fun | ✓ | ||||
10. | Azoxystrobin | 131860-33-8 | Fun | ✓ | ||||
11. | Bendiocarb | 22781-23-3 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
12. | Benfluralin | 1861-40-1 | H | ✓ | ||||
13. | Benfuracarb | 82560-54-1 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
14. | Bensulide | 741-58-2 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
15. | Bentazone, sodyum tuzu | 50723-80-3 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
16. | Bifenthrin | 82657-04-3 | I, A | ✓ | ✓ | |||
17. | Bromacil | 314-40-9 | H | ✓ | ✓ | |||
18. | Captan | 133-06-2 | Fun | ✓ | ✓ | |||
19. | Carbaryl | 63-25-2 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
20. | Cartap | 15263-53-3 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
21. | Chlorfenapyr | 122453-73-0 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
22. | Chloropicrin | 76-06-2 | Fum | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
23. | Chlozolinate | 84332-86-5 | Fun | ✓ | ✓ | |||
24. | Copper hydroxide | 20427-59-2 | Fun | ✓ | ✓ | |||
25. | Copper oxide (ic) | 1317-38-0 | Fun | ✓ | ||||
26. | Copper oxide (ous) | 1317-39-1 | Fun | ✓ | ||||
27. | Copper oxychloride | 1332-40-7 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ||
28. | Copper oxychloride sulfate | 8012-69-9 | Fun | ✓ | ✓ | |||
29. | Copper sulfate (anhydrous) | 7758-98-7 | Fun | ✓ | ||||
30. | Copper sulfate (pentahydrate) | 7758-99-8 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
31. | Cube root özütleri | cas no. bulunmaz | ✓ | ✓ | ||||
32. | Cyanazine | 21725-46-2 | H | ✓ | ✓ | |||
33. | Cycloate | 1134-23-2 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
34. | Cyhalothrin | 68085-85-8 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
35. | Cyhalothrin, gamma | 76703-62-3 | I, A | ✓ | ✓ | |||
36. | Cyhalothrin, lambda | 91465-08-6 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
37. | Cypermethrin, alpha | 67375-30-8 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
38. | Cypermethrin, beta | 65731-84-2 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
39. | Dazomet | 533-74-4 | Fum | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
40. | Deltamethrin | 52918-63-5 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
41. | Diazinon | 333-41-5 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
42. | Dichlobenil | 1194-65-6 | H | ✓ | ✓ | |||
43. | Dichloran | 99-30-9 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ||
44. | Diclofop-methyl | 51338-27-3 | H | ✓ | ✓ | |||
45. | Difenzoquat methyl sulfate | 43222-48-6 | H | ✓ | ✓ | |||
46. | Diflubenzuron | 35367-38-5 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
47. | Dimethenamid | 87674-68-8 | H | ✓ | ||||
48. | Dimethenamid-P | 163515-14-8 | H | ✓ | ||||
49. | Dimethoate | 60-51-5 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
50. | Dinotefuran | 165252-70-0 | I, A | ✓ | ✓ | |||
51. | Diquat dibromide | 85-00-7 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
52. | Diquat ion | 2764-72-9 | H | ✓ | ✓ | |||
53. | Diuron | 330-54-1 | H | ✓ | ✓ | |||
54. | Dodine | 2439-10-3 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
55. | D-trans Allethrin (Bioallethrin) | 584-79-2 | I, A | ✓ | ✓ | |||
56. | Emamectin benzoate | 137512-74-4 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
57. | EPTC | 759-94-4 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
58. | Esfenvalerate | 66230-04-4 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
59. | Ethalfluralin | 55283-68-6 | H | ✓ | ✓ | |||
60. | Ethion | 563-12-2 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
61. | Etoxazole | 153233-91-1 | I, A | ✓ | ||||
62. | Famoxadone | 131807-57-3 | Fun | ✓ | ✓ | |||
63. | Fenbutatin-oxide | 13356-08-6 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
64. | Fenitrothion | 122-14-5 | I, A | ✓ | ✓ | |||
65. | Fenoxycarb | 79127-80-3 / 72490-01-8 | I, A | ✓ | ||||
66. | Fenpropathrin | 39515-41-8 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
67. | Fenpyroximate | 134098-61-6 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
68. | Fenvalerate | 51630-58-1 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
69. | Ferbam | 14484-64-1 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
70. | Fluazinam | 79622-59-6 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ||
71. | Flufenacet | 142459-58-3 | H | ✓ | ✓ | |||
72. | Flumioxazin | 103361-09-7 | H | ✓ | ✓ | |||
73. | Fluopyram | 658066-35-4 | Fun | ✓ | ||||
74. | Flupyradifurone | 951659-40-8 | I, A | ✓ | ||||
75. | Folpet | 133-07-3 | Fun | ✓ | ✓ | |||
76. | Fomesafen sodium | 108731-70-0 | H | ✓ | ✓ | |||
77. | Formetanate hydrochloride | 23422-53-9 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
78. | Glyphosate, isopropylamine tuzu | 38641-94-0 | H | ✓ | ||||
79. | Glyphosate-trimesium | 81591-81-3 | H | ✓ | ||||
80. | Haloxyfop-P | 95977-29-0 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
81. | Hexazinone | 51235-04-2 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
82. | Indoxacarb, S-isomer | 173584-44-6 | I, A | ✓ | ||||
83. | Iodosulfuron methyl, sodium tuzu | 144550-36-7 | H | ✓ | ||||
84. | Isoxaben | 82558-50-7 | H | ✓ | ||||
85. | Lenacil | 2164-08-1 | H | ✓ | ||||
86. | Lime-sulfur | 1344-81-6 | I, A | ✓ | ✓ | |||
87. | Lufenuron | 103055-07-8 | I, A | ✓ | ✓ | |||
88. | Malathion | 121-75-5 | I, A | ✓ | ✓ | |||
89. | Maleic hydrazide | 123-33-1 | H | ✓ | ✓ | |||
90. | Maleic hydrazide, potassium tuzu | 28382-15-2 | H | ✓ | ✓ | |||
91. | Maneb | 12427-38-2 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
92. | MCPA, 2-ethyl hexyl ester | 29450-45-1 | H | ✓ | ✓ | |||
93. | MCPA, isooctyl ester | 26544-20-7 | H | ✓ | ✓ | |||
94. | Metalaxyl | 57837-19-1 | Fun | ✓ | ✓ | |||
95. | Metam | 144-54-7 | Fum | ✓ | ✓ | ✓ | ||
96. | Metam potassium | 137-41-7 | Fum | ✓ | ✓ | ✓ | ||
97. | Metam-sodium | 137-42-8 | Fum | ✓ | ✓ | ✓ | ||
98. | Metconazole | 125116-23-6 | Fun | ✓ | ||||
99. | Methoprene | 40596-69-8 | I, A | ✓ | ✓ | |||
100. | Methyl iodide | 74-88-4 | Fum | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
101. | Methyl isothiocyanate | 556-61-6 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
102. | Metiram | 9006-42-2 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ||
103. | Metolachlor | 51218-45-2 | H | ✓ | ✓ | |||
104. | Metolachlor, (S) | 87392-12-9 | H | ✓ | ✓ | |||
105. | Metribuzin | 21087-64-9 | H | ✓ | ✓ | |||
106. | Mineral yağ, rafine | 8042-47-5 | I, A | ✓ | ||||
107. | Monolinuron | 1746-81-2 | H | ✓ | ||||
108. | Myclobutanil | 88671-89-0 | Fun | ✓ | ✓ | |||
109. | Naled | 300-76-5 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
110. | Napropamide | 15299-99-7 | H | ✓ | ✓ | |||
111. | Norflurazon | 27314-13-2 | H | ✓ | ✓ | |||
112. | Novaluron | 116714-46-6 | I, A | ✓ | ||||
113. | Oryzalin | 19044-88-3 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
114. | Oxadiazon | 19666-30-9 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
115. | Oxycarboxine | 5259-88-1 | Fun | ✓ | ||||
116. | Oxyfluorfen | 42874-03-3 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
117. | Oxythioquinox; Chinomethionat | 2439-01-2 | Fun, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
118. | PCNB (Quintozene) | 82-68-8 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
119. | Pendimethalin | 40487-42-1 | H | ✓ | ||||
120. | Permethrin | 52645-53-1 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
121. | Phosalone | 2310-17-0 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
122. | Phosmet | 732-11-6 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
123. | Pirimicarb | 23103-98-2 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
124. | Pirimiphos methyl | 29232-93-7 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
125. | Profenofos | 41198-08-7 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
126. | Prometryn | 7287-19-6 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
127. | Propamocarb hydrochloride | 25606-41-1 | Fun | ✓ | ✓ | |||
128. | Propanil | 709-98-8 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
129. | Propargite | 2312-35-8 | I, A | ✓ | ✓ | |||
130. | Propoxur | 114-26-1 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
131. | Prosulfuron | 94125-34-5 | H | ✓ | ||||
132. | Pyraclostrobin | 175013-18-0 | Fun | ✓ | ✓ | |||
133. | Pyrazophos | 13457-18-6 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ||
134. | Pyrethrins | 8003-34-7 | I, A | ✓ | ✓ | |||
135. | Pyridaben | 96489-71-3 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
136. | Pyridalyl | 179101-81-6 | I, A | ✓ | ||||
137. | Resmethrin | 10453-86-8 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
138. | Rotenone | 83-79-4 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
139. | S-Dimethenamid | 163515-14-8 | H | ✓ | ✓ | |||
140. | Simazine | 122-34-9 | H | ✓ | ||||
141. | Sodium chlorate | 7775-09-9 | H | ✓ | ||||
142. | Sodium tetrathiocarbonate | 7345-69-9 | Fun | ✓ | ✓ | |||
143. | Spinetoram (XDE-175-J) | 187166-40-1 | I, A | ✓ | ||||
144. | Spinosad (A ve D Faktörlerinin karışımı) | 131929-60-7 / 168316-95-8 | I, A | ✓ | ||||
145. | Sulfentrazone | 122836-35-5 | H | ✓ | ✓ | |||
146. | Tecnazene | 117-18-0 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
147. | Teflubenzuron | 83121-18-0 | I, A | ✓ | ||||
148. | Terrazole; etridiazole | 2593-15-9 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ||
149. | Tetrachlorvinphos, Z-isomer | 22248-79-9 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | |
150. | Tetraconazole | 112281-77-3 | Fun | ✓ | ||||
151. | Thiabendazole | 148-79-8 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ||
152. | Thiobencarb | 28249-77-6 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
153. | Thiodicarb | 59669-26-0 | E | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
154. | Thiophanate-methyl | 23564-05-8 | Fun | ✓ | ✓ | |||
155. | Tolfenpyrad | 129558-76-5 | I, A | ✓ | ✓ | |||
156. | Triallate | 2303-17-5 | H | ✓ | ✓ | ✓ | ||
157. | Triazamate | 112143-82-5 | I, A | ✓ | ✓ | |||
158. | Triclopyr, triethylamine tuzu | 57213-69-1 | H | ✓ | ✓ | |||
159. | Trifloxystrobin | 141517-21-7 | Fun | ✓ | ✓ | |||
160. | Triflumuron | 64628-44-0 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
161. | Trifluralin | 1582-09-8 | H | ✓ | ✓ | |||
162. | Triforine | 26644-46-2 | Fun | ✓ | ||||
163. | Triticonazole | 131983-72-7 | Fun | ✓ | ||||
164. | Zeta-Cypermethrin | 52315-07-8 | I, A | ✓ | ✓ | ✓ | ||
165. | Zineb | 12122-67-7 | Fun | ✓ | ✓ | |||
166. | Ziram | 137-30-4 | Fun | ✓ | ✓ | ✓ | ✓ |
2.2 Gereklilik 4.6.2 ile bağlantılı Risk Hafifletme Pestisitlerinin kullanımı için risk hafifletme önlemleri
Risk Hafifletici Pestisitler listesindeki maddeler kullanılıyorsa, farklı risk kategorilerine göre aşağıdaki özel risk hafifletici önlemler alınmalıdır:
Daha yüksek seviyede kişisel korumanın gerekli olduğunu gösteren pestisitler, mesleki maruziyet risk değerlendirmelerinin, maruziyetten kaynaklanan önemli akut veya kronik risk potansiyelini ortaya koyduğu anlamına gelir. Yüksek Seviyeli Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE) altında listelenen pestisitler yalnızca aşağıdaki durumlarda uygulanır:
KKE, ürünün etiketinde veya Malzeme Güvenliği Bilgi Formunda (MSDS) belirtildiği şekilde kullanılır. Uygulayıcılar için etiketlerde KKE ile ilgili ayrıntılar verilmiyorsa, gözleri koruyan temel koruyucu giysiler (örn. yüz maskesi veya gözlük) ve solunum koruması (örn. solunum maskesi) kullanılmalıdır.
Sucul yaşam için riskli veya karasal yaban hayatı için riskli olarak listelenen pestisitler yalnızca aşağıdaki durumlarda uygulanır:
Pestisitlerin ilaç serpintisi veya başka yollardan, doğal ekosistemler, kamu yolları, insan faaliyetlerinin söz konusu olduğu alanlar ve altyapı dahil olmak üzere uygulama yapılan alanlardan uygulama yapılması planlanmayan diğer alanlara bulaşmasını önlemeye yönelik mekanizmalar oluşturulmalı ve sürdürülmelidir. Bu tür mekanizmalar arasında ekin olmayan bitki setleri veya uygulama dışı bölgeler veya diğer etkili yöntemler yer alır.
Tozlayıcılar için risk taşıdığı listelenen pestisitler yalnızca aşağıdaki durumlarda uygulanır:
Daha az toksik, yararlı pestisitler mevcut olmadığında; ve
Uygulama dışı bölgeler veya bitki setleri oluşturularak doğal ekosistemlerin pestisitlere maruz kalması en aza indirildiğinde; ve
Tozlayıcıların bu maddelerle teması aşağıdaki yöntemlere daha da azaltıldığında:
Maddeler çiçeklenen otlara uygulanmaz veya çiçeklenen otlar kesilir; ve
Maddeler, ürün en yoğun çiçeklenme dönemindeyken uygulanmaz.
Bu durum; muz, kakao, üzüm, limon otu, ananas, pisilyum, şeker kamışı ve çay için geçerli değildir.
Maruziyet riski taşıdığı belirtilen pestisitlerin teneffüs riski yüksektir ve sadece aşağıdaki durumlarda uygulanır:
Kısıtlanmış Giriş Süreleri (REI'ler) uygulandığında; ve
Bütün uygulama bölgeleri, maruz kalanlar için teneffüs risklerini belirtmek amacıyla işaretlenmiş olduğunda.
Pestisit uygulayıcıları, organik buhar (OV) kartuşlu veya N, R, P veya 100 serisi filtreli solunum cihazları kullanmalıdır.
Maruz kalanlar; arazi işçileri, pestisit kullanan kişiler veya aileleri dışında, teneffüs yoluyla pestisitlere maruz kalan kişiler olarak tanımlanır.
3. İstisnai kullanım Prosedürleri
Üreticilerin Yüksek Düzeyde Tehlikeli Pestisitleri aşamalı olarak kullanımdan kaldırmalarını desteklemek amacıyla, bazı özel durumlarda Rainforest Alliance'ın Yasaklı pestisitler listesinde yer alan etken maddelerin kullanımı için istisnalar tanınabilir. Belirli ürün/zararlı ve coğrafi kapsam (ülke veya ülkenin bir kısmı) için istisnalar tanınabilir.
Rejeneratif Tarım Standardı kapsamında sertifikalandırılmış Sertifika Sahipleri için istisna talepleri, uygulanabilir alternatiflerin mevcudiyeti, maddelerin toksisitesi ve ekosistem sağlığı ile uzun vadeli iyileşme üzerindeki olası etkileri temelinde ayrıca değerlendirilir.
3.1 Gereklilik 4.6.2 ile bağlantılı istisnai kullanım prensibi
Yasaklı pestisitlerin kullanımına yönelik her bir talep için verilen istisnalar ve koşullar, Rainforest Alliance Standartları'nın temel gereklilik 4.6.2’yle ilişkili İstisnai Kullanım Prosedüründe yer almaktadır. Üreticilerin, İstisnai Kullanım Prensibi'nde halihazırda yer alan istisnai bir durumdan yararlanmak için ek onay almasına gerek yoktur.
İstisnalar tanındığında, belirli ve sınırlı bir süre için tanınır. Bunun gerçekçi olmadığı durumlarda, Rainforest Alliance farklı bir zaman aralığı seçebilir. Rainforest Alliance'ın teknik EZY ekibi tarafından yapılan bir değerlendirmenin ardından, kabul edilen istisnalar İstisnai Kullanım Prensibi'ne dahil edilecektir. Bu prensip, aşağıda belirtilen prosedür izlenerek her iki yılda bir gözden geçirilecek ve yayınlanacaktır.
Sertifika Sahibi, Pestisitlerin İstisnai Kullanım Talepleri formu aracılığıyla yasaklı bir etken maddeyi kullanmak için resmi bir başvuru yapar.
30 Haziran'a kadar gönderilen başvurular aynı yılın ikinci yarısında, 1 Temmuz ile 31 Aralık arasında gönderilen başvurular ise takip eden yılın ilk yarısında değerlendirilecektir.
Rainforest Alliance, her yıl Ocak ve Temmuz aylarında, verilen istisnalar ve bunların koşullarını içeren İstisnai Kullanım Prensibinin güncellenmiş bir versiyonunu yayınlayacaktır.
3.2 Acil Durum İstisnaları
İstisnai Kullanım Prensibi prosedürü kapsamında olmayan yasaklı bir etken maddenin kullanılmasına yönelik acil ve geçici haklı bir kullanımı gerektiğinde, Sertifika Sahipleri acil durum istisnası talep edebilir. Bu istisnalar her Sertifika Sahibine özeldir, geçicidir, tek seferliktir ve uzatılamaz.
Sertifika Sahipleri acil durum talebinde bulunmak istediklerinde, Pestisitlerin İstisnai Kullanımı için Acil Durum Talepleri formunu maddenin gerekliliği, kapsamı ve ihtiyaç duyulan süre ile ilgili ayrıntılarla doldurmalıdır.
Teknik EZY ekibi talepleri değerlendirecek ve en az beş iş günü içinde doğrudan Sertifika Sahibine bir yanıt gönderilecektir. Yanıt, Sertifika Sahibine istisnanın kabul edilip edilmediğini bildirecek ve geçerli koşulları özetleyecektir.
4. Havadan pestisit uygulama koşulları
Bu bölüm, Rainforest Alliance Standardı'nın temel gereklilik 4.6.7’ye uygunluk göstermek amacıyla pestisitlerin havadan pilotlu araçlarla ve dronlarla uygulanmasına ilişkin gereklilikleri içermektedir.
4.1 Gereklilik 4.6.7 ile bağlantılı bir pilot tarafından kontrol edilen hava araçlarıyla yapılan havadan uygulama
Pestisitlerin havadan uygulanması, Rainforest Alliance tarafından farklı bir şekilde tanımlanmadıkça, kullanım ülkesindeki ilgili yasalara veya aşağıdaki Rainforest Alliance gerekliliklerine (hangisi daha sıkıysa) uygun olmalıdır. Aşağıda detayları verilen havadan uygulama için Rainforest Alliance gereklilikleri, ileride bilimsel kanıtlara dayalı olarak uyarlanabilir.
Havadan uygulama için sıvıları taşıyabilen helikopterler, uçaklar veya diğer insanlı hava araçları tarafından gerçekleştirilen havadan uygulama için aşağıdaki şartların mevcut olması gerekmektedir:
Uygulama yetkin bir teknisyen tarafından gerçekleştirilmelidir,
MSDS ve/veya etiket talimatları, oranlar ve önlemler ile tutarlı olmalıdır.
Helikopterler, uçaklar veya diğer pilotlu hava araçları ile havadan uygulama aşağıdaki durumlarda yasaktır:
WHO sınıflandırması 1A olan, insan sağlığı için aşırı derecede tehlikeli tarımsal kimyasallar veya sınıflandırması 1B olan insan sağlığı için son derece tehlikeli tarımsal kimyasallar söz konusu olduğunda.
Kamu yolları[7], insan faaliyetlerinin söz konusu olduğu alanlar[8], hayvan çiftlikleri ve su ekosistemleri içeren doğal ekosistemler gibi arazinin yasal sınırları dışında kalan alanlarda tarımsal kimyasalların havadan uygulanması söz konusu olduğunda.
Aşağıdaki koşullardan biri oluştuğunda tarımsal kimyasalların havadan uygulanması:
Sıcaklığın 30 °C'yi aşması durumunda.
Rüzgar hızının saate 15 km'yi aşması durumunda.
İnversiyon durumu söz konusu olduğunda.
Helikopterler, uçaklar veya bir pilot tarafından kontrol edilen diğer hava araçlarıyla yapılan havadan uygulamalarda kullanılan ekipmanlar için aşağıdaki koşullara uyulması gerekmektedir:
Hava aracı Küresel Konumlandırma Sistemleri (GPS) ve GPS sistemine bağlı otomatik kapatma valfleri veya manuel kapatma valfleri bulunmalıdır.
Uygulama bomunun uzunluğu, kanat uzunluğunun maksimum %80'i kadardır.
Uygulama ekipmanı, teknik özelliklerine göre en ideal durumda olmaılıdır.
Uygulama ekipmanı, yetkin bir teknisyen tarafından altı ayda bir kalibre edilmeli ve kalibrasyon kayıtları tutulmalıdır.
Helikopterler, uçaklar veya diğer pilotlu hava araçları ile yapılan hava uygulamaları, insan sağlığını ve doğal ekosistemleri korumak için aşağıdaki gerekliliklere uygun olmalıdır:
Üçüncü tarafların bilgilendirilmesi ve korunması için görünür sinyalizasyon sistemleri veya etkili uyarı mekanizmaları uygulanır. Buna aşağıdakiler de dahildir:
Arazi veya grup yöneticisi idaresindeki yollar söz konusu olduğunda, hava uygulamasından etkilenebilecek kişiler belirlenir ve önceden bilgilendirilir.
Uygulama alanlarına erişim yasaktır, bu alanlardaki yollar geçişe kapatılır ve ilgili yeniden giriş sürelerine uyulur.
Uygulama alanının bitişiğindeki alanlara olumsuz etkileri azaltan bir [9]uçuş planı hazırlanır. Uçuş planı dahilinde belirlenen alanda tarımsal kimyasallar uygulanır ve tarımsal kimyasal uygulama dışı bölgelere dikkat edilir. Uçuş yüksekliği ürün veya bitki setleri örtüsünün en fazla 5 metre üzerindedir.
Araziye bitişik alanların havadan serpintiye maruz kalması bitki setleri veya uygulama dışı bölgeler oluşturularak önlenir. Tarımsal kimyasal uygulama dışı bölgeler:
Halka açık yolların, insan faaliyetlerinin söz konusu olduğu alanların, hayvan çiftliklerinin ve diğer doğal ekosistemlerin (nehirler dışında) yanında olan bölgeler en az 30 metre genişliğinde olmalıdır.
Nehirler söz konusu olduğunda, her nehir kıyısı için 15 metrelik bir uygulama dışı bölge mevcut olmalıdır.
Sürekli[10] su bulunan birincil veya ikincil drenajlar üzerindeki uygulamalarda:
Genişliği 6 metreye varan drenaj kanalları bitki örtüsüyle kaplıdır.
Daha geniş drenaj kanalları, sertifikasyonu takip eden üç yıl içinde kanalları mümkün olduğunca en yoğun şekilde kaplayacak bitki örtüsüyle (örneğin ağaçlar veya diğer bitki türleriyle) kaplanır. Mümkün olduğunda daha geniş drenajlar üzerinde uygulamadan kaçınılır.
Drenaj kanallarına yapılacak ekim/dikim ve kanalların bitki örtüsüyle kaplanması, sertifikasyonun birinci ve ikinci yılında kanalların en az üçte birine ekim/dikim yapılması şartıyla, sertifikasyonun ilk üç yılında uygulanabilir.
Her havadan uygulama, aşağıdakileri içeren bir faaliyet raporuyla dokümante edilir:
Arazinin konumu.
Uygulama tarihi ve saati (başlangıç ve bitiş saati).
Gerçekleştirilen hizmetin türü ve etkin bırakma aralığının genişliği, uçak modeli, ön eki ve tipi dahil olmak üzere uygulama ekipmanının türü.
Uygulama yapılan ürün ve alanın (hektar cinsinden) sınırlarını, setlerini, yollarını, üzerindeki enerji hatlarını, binaları, hassas alanları (insan faaliyetlerinin bulunduğu alanlar ve doğal ekosistemler), manyetik kuzeyi ve coğrafi koordinatları (en az bir nokta) gösteren bir alan krokisi.
Her ürün için etiket adı, etken madde, konsantrasyon (litre başına miktar, kg başına kütle veya etken madde yüzdesi) dahil olmak üzere uygulanan tarımsal kimyasallar ve uygulanan ürünlerin miktarı.
Tarım kimyasalları uygulayanların ad(lar)ı.
Uçuş ve uygulama parametreleri: uçuş yüksekliği, uygulama süresince hava koşulları: sıcaklık aralığı, rüzgar hızı ve yönü.
Uygulama alanlarının yönü (atımlar); uygulamanın Farklı Küresel Yer Belirleme Sistemi (DGPS) ile gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini belirten coğrafi olarak yer tanımlama aracılığıyla uçuş rotasının konumu.
4.2 Gereklilik 4.6.7 ile bağlantılı dronlar aracılığıyla yapılan hava uygulaması
Aşağıdaki gereklilikler, dronlar ve diğer İnsansız Hava Araçları (İHA'lar) için geçerlidir. Dronların kullanımı ve yasal düzenlemeler hızla geliştiğinden, bu gereklilikler gelecekte güncellenebilir.
Dronlar tarafından gerçekleştirilen pestisitlerin havadan uygulanması, uygulamanın yapılacağı ülkedeki bütün mevcut mevzuata uygundur. Bu, genelde dronlar ve/veya İHA'lar ve özellikle de dronlar ve/veya İHA'lar tarafından pestisitlerin havadan uygulanması için geçerli olan bütün mevzuatı içerir.
Havadan tarımsal kimyasal uygulamada kullanılan dronlar, havadan kimyasal uygulama işi için özel olarak tasarlanmış ve üretilmiştir. Dronlarda, dron operatörü pilota geri dönme, havada belli bir noktada durma ve/veya yavaşça dikey olarak aşağı inme de dahil olmak üzere, sinyal kaybı durumunda ilaçlama yapılacak alanın dışına geçmesini önlemeye yönelik güvenlik ayarları mevcuttur. Pilot, maksimum hızlar dahil olmak üzere dron üreticisinin verdiği bütün kılavuzları takip eder.
Dronlarla havadan uygulama, lisanslı eğitmenler tarafından bu görev için özel olarak eğitilen lisanslı pilotlar tarafından gerçekleştirilir. Pilotlar, havadan uygulamalar için tasarlanmış dronlarla en az 6 ay ve/veya 25 saatlik uçuş deneyimi de dahil olmak üzere profesyonel olarak en az 1 yıllık dron pilotluğu deneyimine sahip olmalıdır. Pilotlar bu gibi dronlarla yılda en az 50 saat uçuş gerçekleştirir.
Uçuştan önce pilota, kullanılan kimyasala/kimyasallara ait (marka adı, etken madde/maddeler), konsantrasyon ve o konsantrasyondaki söz konusu etken madde/maddeler ile ilişkili bütün sağlık ve çevreyle ilgili riskler) yazılı dokümantasyon verilir.
Uçuş planında pestisit kaplarının nerede ve nasıl tekrar doldurulacağı bilgisi de yer alır.
Araziye bitişik alanların havadan serpintiye maruz kalması bitki setleri veya uygulama dışı bölgeler oluşturularak önlenir. Dron kullanımına uygun tarımsal kimyasal uygulama dışı bölgeler en az 10 metre genişliğindedir. Bu parametreler dahilinde dron uygulamasının hassasiyetini kanıtlayabilen Sertifika Sahipleri, ilgili Sertifikasyon Kuruluşları aracılığıyla Rainforest Alliance'tan uygulama yapılamayan bölgeleri 5 metreye indirmek için bir istisna talep edebilir. İstisnalar, başvuru yapılmadan önce talep edilmeli ve tanınmalıdır.
Uçuştan önce pilot, aracın kurtarılması, kimyasalları temizleme ve depolama ile dron ve olası kimyasal dökülmesinden etkilenebilecek kişileri uyarma prosedürü ve araçlarıyla donatılmıştır.
Pilot, izin verilenden daha yoğun bir konsantrasyon kullanmamak da dahil olmak üzere, kullanılan kimyasalın/kimyasalların üreticisinden gelen bütün kılavuzlara uymalıdır.
Dronların navigasyon sistemleri ve uçuş planlarının birbirini etkilememesi koşuluyla birden fazla dron aynı anda uçurulabilir. Bir pilot aynı anda en fazla üç dron kullanabilir.
Dronların bir alt yüklenici tarafından kullanımı durumunda, arazi sahibi ile alt yüklenici arasında aksi kararlaştırılmadıkça, dronun kullanımıyla ilgili herhangi bir kaza veya olumsuz etki durumunda ve kazayla ilgili bütün zararın azaltılması konusunda sorumluluk arazi sahibindedir.
Sertifika Sahiplerinin, havadan uygulama için kullanılan dronların karıştığı tüm kazaların kayıtlarını en az beş yıl boyunca tutması ve denetçiler veya Rainforest Alliance tarafından talep edildiğinde bunları hazır bulundurması gerekir.
Sürdürülebilir Tarım Standardı Gereklilikleri
Bu bölüm, yalnızca Rainforest Alliance Sürdürülebilir Tarım Standardı (SAS) için geçerli olan ilgili özel ve/veya sürekli geliştirme gerekliliklerinin uygulanmasına ilişkin ek ayrıntılar sağlar.
5. Tarımsal kimyasalların kullanımıyla ilgili sağlık ve güvenlik
Pestisitlerle çalışmak işçiler için sağlık riski oluşturmaktadır. Bu riskleri önlemek ve hafifletmek için özel gereklilik 5.6.13'e uygunluk çok önemlidir.
5.1 Gereklilik 5.6.13 ile bağlantılı, işçiler için tıbbi muayene
Yönetim, Rainforest Alliance Standartları'nın özel gereklilik 5.6.13 kapsamında, tehlikeli tarımsal kimyasallarla çalışan işçilerin yıllık tıbbi muayeneden geçmesini sağlamalıdır. Bu tıbbi kayıtlar gizli tutulmalı ve çalışanlar tarafından erişilebilir olmalıdır.
Organofosfat ve karbamat pestisitlerle çalışan işçiler, tıbbi yönergelere uygun olarak periyodik izleme ve testlerin yanı sıra maruziyet öncesi kolinesteraz temel testine tabi tutulmalıdır. Çalışanlar test sonuçları hakkında özel olarak bilgilendirilmelidir.
Olumsuz sağlık etkileri ortaya çıkarsa, yönetim diğer personelin etkilenme riskini derhal hafifletmelidir. Yönetim, görevlerin geçici olarak yeniden atanması ve etkilenen çalışanlara gerekli tıbbi yardımın sağlanması gibi tıbbi tavsiyelere dayalı iyileştirme faaliyetlerini uygulamalıdır. Bu faaliyetler işçiye hiçbir masraf çıkarmadan ve ücretlerini etkilemeden gerçekleştirilmelidir. Bu tutum, pestisitlerle çalışan kişilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının önemini vurgulamaktadır.
Organofosfatlar ve karbamatlar kolinesteraz enzimlerini inhibe ederek hem akut hem de kronik maruziyetlerde görülen benzer semptomlara neden olabilir. Birden fazla kullanım nedeniyle aynı kişide çeşitli yollarla maruziyet meydana gelebilir ve organofosfatlara eşzamanlı maruziyetle ek toksisite olasılığı vardır.
5.2 Organofosfat ve Karbamat Pestisitlerin Listesi
Organofosfatlar | ||
|
|
|
Karbamat |
|
Rejeneratif Tarım Standardı Gereklilikleri
Bu bölüm, yalnızca Rainforest Alliance Rejeneratif Tarım Standardı (RAS) için geçerli olan ilgili özel ve/veya sürekli geliştirme gerekliliklerinin uygulanması için ek ayrıntılar sağlar.
6. Dikim, yenileme ve rehabilitasyon için bitki çeşitleri
Bu bölüm, zararlı ve hastalıklara dayanıklı veya toleranslı çeşitli bitki türlerinin seçimine ilişkin Rejeneratif Tarım Standardının özel gerekliliği 4.1.4 ile uygunluk açısından bilgiler sağlar.
6.1 Özel gereklilik 4.14 ile bağlantılı bitki çeşitlerinin seçimi
Üretim alanlarının dikimi, aşılanması veya yenilenmesi sırasında, aşağıdaki ürüne özgü gerekliliklere uyulmalıdır.
Kakao | Arazide en az iki adet yüksek verimli, birbirlerine uyumlu çeşit bulunmalıdır. |
Çay | Arazide en az üç farklı klon/çeşit kullanılmalıdır. |
7. Ürünlerin Rehabilitasyonu ve Yenilemesi
Bu bölüm, ürün sağlığını ve verimliliğini geliştirmeyi amaçlayan Rejeneratif Tarım Standardının özel gereklilik 4.2.2 ile ilgili şartları belirtir.
7.1 Özel gereklilik 4.2.2 ile bağlantılı rehabilitasyon ve yenileme uygulamalarının hayata geçirilmesi
Hangi üretim alanlarının yenilenmesi veya rehabilite edilmesi gerektiğini belirlerken, üreticilerin sürdürülebilir verimlilik ve karlılığı sağlamak için bitkilerin yaşını (yıl cinsinden) dikkate alarak her bir ürün için öngörülen döngüye başvurması önerilir.
Üreticiler, hangi uygulamaların ne zaman, hangi arazi biriminde uygulandığını belirten ayrıntılı kayıtlar tutmalı ve denetçiler veya Rainforest Alliance'ın talebi üzerine bu kayıtları vermelidir. Kayıtlar, rehabilitasyon, yenileme, budama, kök kesme ve/veya aşılama faaliyetlerini içermelidir.
Rehabilitasyon veya yenileme faaliyetleri gerçekleştirilirken aşağıdaki ürünlere özgü gereklilikler dikkate alınmalıdır.
Kahve | Üreticiler, hiçbir kahve arazi biriminin 7 yıldan fazla müdahale edilmeden kalmaması için yenileme veya rehabilitasyon döngüsünü sürdürmeli ve uygulamalıdır. |
8. Toprak verimliliğI ve korunması
Bu bölüm, gübre kullanımını optimize etmek, toprak sağlığını geliştirmek ve sentetik gübrelere olan bağımlılığı azaltmak amacıyla Rejeneratif Tarım Standardının 4.4.7 ve 4.4.9 numaralı özel gerekliliklerine uygunluk konusunda ayrıntılı bilgi sunmaktadır.
8.1 Özel gereklilik 4.4.7 ile bağlantılı gübre uygulama planları
Gübre uygulaması için aşağıdaki özel gereklilikler yerine getirilmelidir.
Ürüne özgü gereklilikler | |
Brezilya'da Narenciye | Üreticiler biyolojik girdiler kullanır ve her yıl yapılan toprak analizleri ile toprak mikrobiyota aktivitesinde olumlu bir eğilim sergilerler. Bu, toprak biyolojik işlevindeki gelişmeyi doğrulamak için mikrobiyal enzim aktivitesinin (örneğin, arilsülfataz, beta-glukozidaz) veya diğer mikrobiyolojik göstergelerin ölçülmesini içerir. |
8.2 Özel gereklilik 4.4.9 ile bağlantılı toprak örtüsünün bakımı
Üreticilerin, toprak örtüsünü korumak için aşağıdaki ürünlere özgü yönergeleri uygulamaları istenmektedir.
Kahve | Hasat sırasında kahve çekirdeklerinin yerden toplanmasını kolaylaştırmak için toprak açık bırakılabilir. |
Çay | Yetiştiriciliğin tüm aşamalarında toprak örtülüdür. Genç plantasyonlarda zeminin en az %40'ı açıkta kalırken, olgun plantasyonlarda zeminin en az %20'si açıkta kalır. |
9. Entegre Zararlı Yönetimi
Bu bölüm, herbisit kullanımının azaltılması ve arazi biyolojik çeşitliliğinin artırılmasına yönelik Rejeneratif Tarım Standardının özel gereklilik 4.5.3'ün uygulanmasına ilişkin daha fazla bilgi sunar.
9.1 Özel gereklilik 4.5.3 ile bağlantılı Entegre Yabancı Ot Yönetimi
Entegre Yabancı Ot Yönetimi yaklaşımının bir parçası olarak, aşağıdaki ürünlere özgü gerekliliklere uyulmalıdır.
Ürüne özgü gereklilikler | |
Çay | Üreticiler, özellikle sarmaşık türü yabani otların toplama yüzeyine ulaşmasını engeller |
Brezilya'da Narenciye | EYY programı ayrıca Ekolojik Biçmeyi de içermektedir. |
10. Tarımsal Kimyasal Yönetimi
Bu bölüm, Rejeneratif Tarım Standardının özel gereklilik 4.6.16'ya uygunluk için ek koşulları listeler.
10.1 Özel gereklilik 4.6.16 ile bağlantılı etken maddelerin kullanımını azaltma planı
Plan, bu dokümanın üçüncü bölümünde belirtilen istisnalar kapsamında izin verilen etken maddelerin kullanımını kademeli olarak azaltmalı ve aşamalı olarak kaldırmalıdır.
Plan aşağıdakileri içermelidir:
Tarımsal ekoloji ve EZY temelli alternatiflerin zararlı bazında analizi.
Miktar ve/veya toksisite düzeyine göre etken maddeler için belirlenen azaltma hedefleri.
Pestisit kullanım kayıtları ve EZY stratejisi dikkate alınarak hedefler karşısında kaydedilen ilerlemenin değerlendirilmesi.
Küçük arazi gruplarında, yönetim tüm grup için pestisit azaltma planını tasarlamak ve koordine etmekten sorumludur.
Plan her yıl güncellenmeli ve talep üzerine denetçilere veya Rainforest Alliance'a sunulmalıdır. Ek olarak, pestisit azaltma planı 4.6.14'te belirtilen prensip ile tutarlı olmalı ve 4.5.1'de belirtilen EZY stratejisi ile uyumlu olmalıdır.
Not: Plan, zaman içinde ilerleme kaydettiğini göstermelidir; aksi takdirde, 4.6.16 numaralı gerekliliğe uygunluk sağlanamaz.
Diğer bilgiler
Bu dokümanın ilk yayın tarihi (v1.0): 1 Temmuz 2022.
Sertifikasyon için “bağlayıcı” olarak belirtilen dokümanlara uyulmalıdır. “Bağlayıcı olmayan” olarak belirtilen dokümanlar, okuyucuların gereklilikleri ve diğer bağlayıcı içerikleri anlamalarına ve uygulamalarına yardımcı olmak için zorunlu olmayan bilgiler sağlar.
Çeviri Konusunda Sorumluluk Reddi
Çeviride yer alan bilgilerin tam anlamlarına ilişkin herhangi bir sorunuz olduğunda, netleştirmek için lütfen resmi İngilizce versiyona başvurun. Çeviriden kaynaklanan uyuşmazlıklar veya anlam farkları bağlayıcı değildir ve denetim veya sertifikasyon açısından herhangi bir etkisi yoktur.
Bu içeriğin Rainforest Alliance'ın önceden yazılı izni alınmadan çoğaltılması, değiştirilmesi, dağıtılması veya yeniden yayınlanması kesinlikle yasaktır.
Daha fazla bilgi edinmek mi istiyorsunuz?
Rainforest Alliance sertifikası alma hususunda yardım almak için customersuccess@ra.org adresinden Customer Success ekibimizle iletişime geçin
Rainforest Alliance hakkında daha fazla bilgi edinmek için, www.rainforest-alliance.org sitesine göz atın, info@ra.org e-posta adresi ya da De Ruijterkade 6, 1013AA Amsterdam, The Netherlands adresinden ulaşabileceğiniz Rainforest Alliance Amsterdam Ofisi ile iletişime geçin.
Dipnotlar
Pestisit Yönetimine İlişkin Uluslararası Davranış Kuralları, Yüksek Düzeyde Tehlikeli Pestisitlere İlişkin Kılavuz İlkeler, FAO/WHO, 2016. ↑
Bromoxynil ve esterleri (Bromoxynil butyrate, Bromoxynil heptanoate ve Bromoxynil octanoate), 17 Aralık 2021 tarihli Versiyon 1.3'te Risk Hafifletme Listesinden, GHS Sınıflandırmasındaki Üreme Toksik Maddesi 1B olarak yapılan güncelleme nedeniyle Yasaklılar Listesine taşınmıştır. Bu değişikliğin uygulanmasını kolaylaştırmak için 17 Aralık 2022 tarihine kadar bir yıllık bir aşamalı sona erdirme süresi vardır. ↑
Dimethomorph, GHS Sınıflandırmasında yapılan güncelleme nedeniyle 30 Haziran 2021 tarihli 1.2 Versiyonunda Yasaklılar Listesine eklenmiştir.
Bu değişikliğin uygulanmasını kolaylaştırmak için 30 Haziran 2022 tarihine kadar bir yıllık bir aşamalı sona erdirme süresi vardır. ↑
Mancozeb, GHS Sınıflandırmasındaki bir güncellemeye bağlı olarak, 30 Haziran 2021 tarihinde Risk Hafifletme Listesinden çıkartılıp Yasaklı Maddeler Listesi'nin 1.2 Versiyonu'na eklenmiştir. Bu değişikliğin uygulanmasını kolaylaştırmak için 30 Haziran 2022 tarihine kadar bir yıllık bir aşamalı sona erdirme süresi vardır. ↑
Thiacloprid, GHS Sınıflandırmasındaki bir güncellemeye bağlı olarak, 30 Haziran 2021 tarihinde Risk Hafifletme Listesinden çıkartılıp Yasaklı Maddeler Listesi'nin 1.2 Versiyonu'na eklenmiştir. Bu değişikliğin uygulanmasını kolaylaştırmak için 30 Haziran 2022 tarihine kadar bir yıllık bir aşamalı sona erdirme süresi vardır. ↑
Paul C. Jepson vd. tarafından yazılan makale “Selection of agrochemicals to reduce human and environmental health risks.” Lancet Planet Health, Şubat 2020. DOI: https://doi.org/10.1016/S2542-5196(19)30266-9 ↑
Mevcut olduğu durumlarda, bu terimin ve yollarla ilgili diğer terimlerin yorumlanması, geçerli yasal tanımlamayı temel alacaktır. Gerekliliğin amacı, insanların ilaçlama işlemine maruz kalmasının önüne geçmektir. Bu, yollar boyunca uygulama dışı bölgeler oluşturulması veya yolların kapatılmasıyla sağlanabilir. Araziyle alakası olmayan kişilerin zaman zaman kullandığı arazi alanındaki yollar için, her iki yöntem de seçilebilir. ↑
İnsanların bulunabileceği alanlar. ↑
Güvenli bir uçuş için süre, uçuş rotası, hız, yükseklik, hava koşulları ve diğer ilgili unsurlar dahil olmak üzere planlanmış bir uçuşun temel verilerini içeren yazılı beyan ↑
Sürekli su, drenajlarda normalde yılın tamamı boyunca su bulunduğu anlamına gelir. Bu durum El Niño gibi olağanüstü hava olayları nedeniyle kesintiye uğrayabilir. ↑